- Bối cảnh căng thẳng biên giới
Từ ngày 24/7/2025, khu vực biên giới giữa Campuchia và Thái Lan rơi vào vòng xoáy giao tranh dữ dội. Những vụ đấu súng và pháo kích liên tiếp nổ ra tại các điểm nóng, đặc biệt là khu vực biên giới phía Tây Campuchia, gây ít nhất 43 người thiệt mạng và khiến hơn 300.000 dân thường buộc phải sơ tán.
Nguyên nhân trực tiếp bắt nguồn từ các tranh chấp lãnh thổ kéo dài hàng thập kỷ, đặc biệt quanh những khu vực nhạy cảm chưa được phân định rõ ràng. Trong quá khứ, hai quốc gia này từng nhiều lần đối đầu quân sự, nhưng các xung đột thường chỉ được giải quyết tạm thời, chưa tìm ra giải pháp lâu dài.
- Áp lực quốc tế và vai trò trung gian của Malaysia
Trước nguy cơ leo thang thành chiến tranh toàn diện, cộng đồng quốc tế đã lên tiếng kêu gọi kiềm chế. Malaysia, với vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2025, nhanh chóng triển khai các hoạt động ngoại giao khẩn cấp, mời đại diện cấp cao của Campuchia và Thái Lan tới Kuala Lumpur đàm phán.
Malaysia không chỉ đóng vai trò nước chủ nhà mà còn làm trung gian hòa giải, bảo đảm mọi cuộc trao đổi diễn ra công bằng, minh bạch. Nỗ lực này nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các nước ASEAN khác, cũng như từ Mỹ, Liên minh châu Âu và Australia.
- Tiến trình đàm phán dẫn đến thỏa thuận
Ngày 28/7/2025, hai bên đã chấp nhận ngừng bắn tạm thời để mở đường cho đối thoại. Đến ngày 7/8/2025, tại cuộc họp Ủy ban Biên giới Chung (General Border Committee – GBC) ở Kuala Lumpur, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia Tea Seiha và Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan Nattaphon Narkphanit đã ký thỏa thuận ngừng bắn 13 điểm.
Văn kiện này được đánh giá là toàn diện nhất kể từ khi hai nước bắt đầu căng thẳng trở lại, vì không chỉ đề cập đến việc chấm dứt xung đột mà còn đặt ra cơ chế giám sát, phòng ngừa tái bùng phát và lịch trình đàm phán tiếp theo.
- Nội dung chi tiết của thỏa thuận 13 điểm
- 4.1. Ngừng bắn toàn diện và vô điều kiện
Hai bên đồng ý dừng mọi hành động tấn công quân sự hoặc dân sự, bao gồm pháo kích, xâm nhập và sử dụng máy bay không người lái.
- 4.2. Giữ nguyên trạng quân sự
Lực lượng vũ trang của mỗi nước sẽ giữ nguyên vị trí đóng quân như thời điểm ngừng bắn (28 hoặc 29/7), không được điều động quân, không tăng cường hỏa lực và không xây dựng thêm công sự.
- 4.3. Tránh khiêu khích
Không thực hiện các hành động có thể bị coi là khiêu khích, như bay vào không phận đối phương, bắn thử vũ khí gần khu vực biên giới hoặc xâm nhập trái phép.
- 4.4. Tuân thủ luật nhân đạo quốc tế
Bảo vệ thường dân, không tấn công vào các công trình dân sinh, đối xử nhân đạo với tù binh, tạo điều kiện chăm sóc y tế và trao trả thi thể những người tử vong.
- 4.5. Giải quyết vấn đề tù binh
Thỏa thuận đặt ưu tiên cao cho việc trao đổi và hồi hương tù binh, theo đúng quy định của luật pháp quốc tế.
- 4.6. Thành lập cơ chế giám sát
Triển khai Nhóm Quan sát Tạm thời (Interim Observation Team – IOT) gồm các tùy viên quân sự ASEAN tại mỗi nước, do Malaysia điều phối, trước khi thành lập nhóm quan sát chính thức.
- 4.7. Duy trì liên lạc quân sự
Thiết lập đường dây nóng và cơ chế thông tin liên tục để xử lý kịp thời các sự cố, giảm nguy cơ hiểu nhầm.
- 4.8. Kiểm soát thông tin công cộng
Tránh phát tán thông tin sai lệch hoặc tuyên truyền có thể gây kích động dư luận.
- 4.9. Bảo đảm an toàn khu vực dân cư
Cấm mọi hoạt động quân sự trong hoặc gần khu dân cư, trường học, bệnh viện.
- 4.10. Giám sát chung hiện trường
Quan sát viên ASEAN sẽ thực hiện kiểm tra định kỳ tại các điểm nóng để bảo đảm tuân thủ thỏa thuận.
- 4.11. Bảo tồn hạ tầng
Không phá hoại hoặc sử dụng các công trình dân sự cho mục đích quân sự.
- 4.12. Lịch trình họp định kỳ
GBC sẽ họp lại trong vòng 1 tháng, và Ủy ban Biên giới Khu vực (RBC) họp trong vòng 2 tuần.
Các quan chức Thái Lan và Campuchia chụp ảnh chung tại Kuala Lumpur, Malaysia, ngày 4.8.2025. Ảnh: Xinhua
- 4.13. Cam kết đối thoại hòa bình
Hai bên khẳng định ưu tiên giải quyết tranh chấp thông qua đàm phán song phương và đa phương, không dùng vũ lực.
- Vai trò nổi bật của ASEAN và Malaysia
Việc Malaysia đứng ra điều phối nhóm quan sát và tổ chức đàm phán cho thấy ASEAN có thể đóng vai trò trung tâm trong quản lý khủng hoảng. Khác với các giải pháp quân sự hay can thiệp từ bên ngoài, phương thức này dựa vào sự đồng thuận, hợp tác khu vực và nguyên tắc không can thiệp nội bộ, nhưng vẫn bảo đảm hiệu quả.
- Ý nghĩa chiến lược và tác động khu vực
Thỏa thuận 13 điểm mang lại nhiều tác động tích cực:
- Giảm nguy cơ leo thang: Việc ngừng bắn giúp giảm thiểu thương vong và thiệt hại cơ sở hạ tầng.
- Xây dựng lòng tin: Các điều khoản về nhân đạo và trao đổi tù binh củng cố sự tin tưởng giữa hai quốc gia.
- Ổn định khu vực: Ngăn chặn xung đột lan rộng, bảo vệ các tuyến giao thương và hợp tác kinh tế ASEAN.
- Nâng tầm ASEAN: Tổ chức này chứng minh khả năng giải quyết tranh chấp nội khối mà không cần phụ thuộc vào các cường quốc bên ngoài.
- Triển vọng và thách thức
Triển vọng:
- Tạo tiền đề cho các thỏa thuận phân định biên giới lâu dài.
- Mở đường cho hợp tác kinh tế, thương mại và du lịch giữa hai nước.
Thách thức:
- Duy trì cam kết lâu dài trong bối cảnh các nhóm quân sự địa phương có thể hành động độc lập.
- Rủi ro từ thông tin sai lệch và dư luận cực đoan.
- Áp lực từ các yếu tố chính trị nội bộ của mỗi quốc gia.
Kết luận:
Thỏa thuận 13 điểm giữa Campuchia và Thái Lan là một bước tiến quan trọng trong nỗ lực xây dựng hòa bình khu vực. Sự kiện này không chỉ giảm căng thẳng trước mắt mà còn mở ra cơ hội cho một tiến trình hòa giải bền vững, với ASEAN và Malaysia đóng vai trò trung tâm. Nếu được thực thi nghiêm túc, đây có thể là nền móng cho một giai đoạn hợp tác mới giữa hai quốc gia láng giềng.
🔗 Tham khảo thêm:
https://apnews.com/article/6d8cc517df1be1ad0bf911fe1c81c765?utm
https://www.theguardian.com/world/2025/jul/28/thailand-cambodia-ceasefire-malaysia?utm
